Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia GZM: Czas na zmiany – mówi Jerzy Podsiadło – prezes Zarządu Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego Oddział Katowice

Biznes | Wydanie 158 | PTE

Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia została powołana do życia w czerwcu 2017 r. rozporządzeniem Rady Ministrów wydanym na podstawie ustawy z 9 marca 2017. Rozpoczęła zaś swoją działalność parę miesięcy później, tj. 1 stycznia 2018. Tym samym wieloletnie starania i zabiegi środowiska o stworzenie metropolii na terenie konurbacji górnośląskiej zakończyły się w końcu – wprawdzie połowicznym, o czym poniżej – ale sukcesem.

Kwestia zasadności czy wręcz konieczności powołania takiej metropolii była tak oczywista, iż właściwie nie wiadomo, dlaczego trwało to tyle lat. Metropolitarna integracja jest bowiem nie tylko szansą na stworzenie regionu, który byłby w stanie konkurować z największymi europejskimi metropoliami, ale także wynika z potrzeby uporządkowania żywiołowej i nieskoordynowanej integracji 41 miast i gmin.

Wagi GZM dla całego regionu i gospodarki Polski nie sposób zresztą przecenić. W 41 gminach i miastach mieszka tu ponad 2 mln mieszkańców. Jest to największa metropolia w Polsce, większa od Warszawy i jedna z największych w Europie. Można sobie wyobrazić jaką siłę miałaby w przyciąganiu kapitału krajowego i zagranicznego, gdyby była w pełni zbudowana.

W ciągu sześciu lat funkcjonowania GZM na obecnych zasadach dokonano wprawdzie znacznego postępu w integracji wchodzących w jej skład gmin. Symbolem tego procesu jest radykalne udoskonalenie komunikacji wewnętrznej. Jednak jest to daleko za mało, aby doprowadzić do zbudowania metropolii we właściwym tego słowa znaczeniu. Nasza Metropolia jest dzisiaj właściwie tylko związkiem komunikacyjnym i niczym więcej.

Tymczasem jej rozwój powinien iść w kierunku budowy jednolitego miasta zarządzanego z jednego centrum. Dzisiaj mamy 41 decydentów, a podstawową sprawą Zgromadzeń GZM są spory o podział środków. Pełne zintegrowanie miast aglomeracji górnośląsko-zagłębiowskiej, co jest niezbędne dla rozwoju całego regionu i całej polskiej gospodarki, jest jednak niemożliwe w obecnej formie określonej ustawą z 2007 r. Formuła przyjęta wówczas była traktowana zresztą jako tymczasowa, która po zdobyciu odpowiednich doświadczeń powinna być rozbudowana i zmieniona. W ciągu ponad 6 minionych lat doświadczenia zostały zdobyte. Przyszedł więc czas na zmianę.

Polskie Towarzystw o Ekonomiczne w Katowicach systematycznie od 2018 roku organizuje konferencje naukowe poświęcone rozwojowi Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, starając się stworzyć forum do dyskusji nad bieżącym i przyszłym kształtem GZM. Na ostatniej takiej konferencji w 2023 r. został przedstawiony kolejny etap budowy metropolii polegający na stworzeniu z niej jednostki samorządu terytorialnego o statusie gminy na prawach powiatu(1). Koncepcja ta jest wzorowana na ustroju Warszawy.

Jednak w kilku kwestiach zostały zaproponowane inne rozwiązania. Gminy tworzące metropolię katowicką według tych założeń posiadałyby znacznie większy zakres samodzielności decyzyjnej i finansowej. Uszanowana byłaby także ich tradycja i tożsamość.

Cała dyskusja nad sprawą tak kluczową dla całego regionu przeszła jednak bez większego echa i zainteresowania. Można odnieść wrażenie, iż część naszych koryfeuszy nie zdaje sobie sprawy z wagi i skali korzyści wynikających z budowy katowickiej metropolii, w dodatku im się wydaje, iż rozwiązania tam proponowane mogłyby być sprzeczne z ich własnych interesem. Inni w politycznym tyglu nie potrafią odcedzić spraw ważnych od mniej istotnych. Co ciekawe, podobna niemoc metropolitalna ma miejsce także w Trójmieście, gdzie mimo wieloletnich dyskusji i oczywistej potrzeby ustanowienia metropolii gdańskiej, nie ma żadnego postępu2.

Trzeba więc walczyć o poparcie społeczeństwa dla koncepcji metropolizacji i uświadamiać wszystkich dookoła jakie ogromne korzyści ona z sobą niesie i to, iż każdy rok opóźnienia w jej budowie przynosi ogromne straty, które będą trudne do odrobienia.

Przypisy

(1) T. Pietrzykowski, R. Marchaj, Podstawowe założenia ustawy o ustroju metropolii Katowice [w:] Górnośląsko- Zagłębiowska Metropolia. Czas na zmiany – red. nauk. J. Podsiadło, M. Lis, Akademia WSB w Dąbrowie Górniczej, PTE w Katowicach, 2024, s. 27-30. 2) Z. Canowiecki, I. Sagan, Polska niemoc metropolitalna [w:] Górnośląsko- Zagłębiowska Metropolia. Czas na zmiany – red. nauk. J. Podsiadło, M. Lis, Akademia WSB w Dąbrowie Górniczej, PTE w Katowicach, s.17-22.