Wielu polskich przedsiębiorców prywatnych i rodzinnych już teraz angażuje się w działania związane z ESG. Dbają o ochronę środowiska, redukując zanieczyszczenia i emisję CO2 oraz oszczędzając wodę i energię. Również wielu troszczy się o dobro pracowników, satysfakcję klientów i relacje z lokalną społecznością

Zwyrtek | Biznes | Wydanie 154

Odpowiada Michał Zwyrtek — doradca podatkowy, partner w kancelarii Zwyrtek & Wspólnicy, członek Zarządu Okręgowej Izby Przemysłowo-Handlowej w Tychach

Wiele polskich firm prywatnych i rodzinnych jeszcze nie podjęło formalnych działań związanych z ESG, ale ich unikalna kultura organizacyjna, długoterminowe podejście do biznesu, elastyczność oraz większa odpowiedzialność wobec pracowników i lokalnej społeczności stawiają je w wyjątkowej pozycji podczas obecnej transformacji.

Czym jest ESG?

To trójfaktorowy model (Environmental, Social, and Governance) skupiający się na zrównoważonym rozwoju dla firm i inwestorów. Dotyczy ochrony środowiska (E), troski o społeczeństwo (S) i ładu korporacyjnego zgodnie z zasadami (G). Powstało w odpowiedzi na wyzwania związane ze zrównoważonym rozwojem, wpływając na decyzje biznesowe. Inicjatywy związane z raportowaniem społecznym i środowiskowym z lat 90. XX wieku odegrały kluczową rolę w budowaniu ESG.

ESG w Polsce wiąże się głównie z dużymi podmiotami i spółkami giełdowymi. Choć nie jest jeszcze obowiązkowe, wiele polskich firm prywatnych i rodzinnych nie podjęło formalnych działań w tym zakresie. Jednak zaniedbania mogą prowadzić do utraty kontrahentów, wykluczenia z zamówień publicznych, ograniczenia dostępu do kapitału i problemów z rekrutacją. ESG to globalny trend i nowy standard biznesu, także w Polsce, określający odpowiedzialność i świadomość działalności firm.

Wymogi prawne

Obecnie w Unii Europejskiej obowiązuje dyrektywa NFRD, która wymaga od dużych firm zainteresowania publicznym ujawnianiem informacji niefinansowych. Od 2024 r. zacznie obowiązywać dyrektywa CSRD, która rozszerzy obowiązek raportowania na wszystkie duże, małe i średnie spółki notowane na giełdach. Harmonogram wprowadzania dyrektywy CSRD jest następujący: od 2024 r. dla dużych firm, od 2026 r. dla pozostałych dużych firm, a od 2027 r. dla małych i średnich przedsiębiorstw notowanych na giełdzie. CSRD wprowadzi także nowe bardziej rygorystyczne standardy raportowania zrównoważonego rozwoju zgodnie z European Sustainability Reporting Standards (ESRS).

Znaczenie ESG w dzisiejszym świecie

ESG jest kluczowym narzędziem dla firm i inwestorów dążących do zrównoważonego rozwoju i tworzenia wartości. Wprowadzenie praktyk ESG ma na celu minimalizację negatywnego wpływu na środowisko, poprawę relacji z interesariuszami, budowanie reputacji i zwiększenie konkurencyjności biznesu. Rosnące oczekiwania klientów, inwestorów i regulacji również przyczyniają się do wzrostu zainteresowania ESG. Firmy, które się nie dostosują, mogą napotkać trudności z pozyskiwaniem kapitału, partnerstw handlowych i rekrutacją.

ESG ma kluczowe znaczenie dla sukcesu biznesowego, przynosząc korzyści takie jak zmniejszenie kosztów, zwiększenie efektywności, przyciąganie i utrzymanie zaangażowanych pracowników oraz dostęp do kapitału. Klienci poszukują produktów zgodnych z zasadami zrównoważonego rozwoju, a inwestorzy uwzględniają czynniki ESG przy podejmowaniu decyzji, co zwiększa zainteresowanie i zaufanie do firm z rozwiniętymi praktykami ESG.

Rodzinność a ESG

Polskie firmy prywatne i rodzinne mają pozycję rynkową, potencjał i zasoby, które umożliwiają im bycie liderem w obszarze zrównoważonych transformacji ESG. Jak wynika z danych Głównego Urzędu Statystycznego, w Polsce mamy ponad 2 miliony firm rodzinnych, które przynoszą 63–72 proc. PKB i generują ok. 8 mln miejsc pracy.

Firmy rodzinne na rynku spostrzegane są jako godne zaufania, gwarantujące stabilność, pracę w miłej rodzinne atmosferze i kultywujące tradycję. Bycie firmą rodzinną z jednej strony niesie olbrzymie ryzyko dla prowadzenia działalności, odpowiedzialność za współpracowników i pracowników, a z drugiej satysfakcję z sukcesów, pielęgnowanie tradycji, pracę z rodziną.

Cechą wyróżniającą przedsiębiorstwa rodzinne jest wyższość celu długofalowego – trwania przedsiębiorstwa nad celem ekonomicznym, typowym dla wszystkich organizacji komercyjnych. Cel ten stanowi barierę dla skracania czasu osiągania celów ekonomicznych, podejmowania ryzyka, a tym samym umożliwia stwarzanie korzystnych warunków do rozwoju przedsiębiorstwa w długim okresie.

Z badań prowadzonych przez PARP wynika również, iż przedsiębiorstwa rodzinne charakteryzują się większym poziomem odpowiedzialności: za rodzinę, pracowników, a także za społeczność lokalną, w której funkcjonują. Przy podejmowaniu wszelkiego typu decyzji zarządzający pamiętają zarówno o tym, że odpowiadają nie tylko za swoich pracowników, ale pośrednio również za ich rodziny.

Firmy rodzinne wykazują też większą elastyczność w stosunku do potrzeb swoich klientów. Dzięki nienormowanemu czasowi pracy mogą one łatwiej dostosować godziny pracy do potrzeb rynku. Bardzo często firmy rodzinne sytuują się w niszach rynkowych, realizując specjalne, niestandardowe zamówienia.

W związku ze swoją elastycznością i większą adaptacyjnością firmy rodzinne są bardziej odporne na okresy dekoniunktury: szybko dostosowują się do nowych warunków w czasie „kryzysu”, redukując koszty do bezwzględnego minimum i rezygnując ze wszystkich niepotrzebnych wydatków. Przedsiębiorstwa te mogą pozwolić sobie na zmniejszenie lub nawet na niewypłacanie przez pewien okres wynagrodzenia pracownikom z rodziny.

Dlaczego już dziś?

Wiele polskich przedsiębiorców prywatnych i rodzinnych już teraz angażuje się w działania związane z ESG. Dbają o ochronę środowiska, redukując zanieczyszczenia i emisję dwutlenku węgla oraz oszczędzając wodę i energię. Również troszczą się o dobro pracowników, satysfakcję klientów i relacje z lokalną społecznością. Jednak aby budować większe zaufanie, zabezpieczyć przyszłość i spełnić nowe wymogi raportowania, polskie firmy muszą podjąć kolejne kroki.

Formalizowanie działań związanych z ESG i ich włączenie we wszystkie aspekty działalności stanowi wyzwanie dla polskich firm. Raportowanie ESG powinno być traktowane jako narzędzie do zarządzania biznesem i ograniczania ryzyka. Brak działań w obszarze ESG może prowadzić do wstrzymania współpracy lub zerwania kontraktów.

Zagraniczni klienci, zwłaszcza duże międzynarodowe przedsiębiorstwa, oczekują od polskich firm szczegółowych informacji dotyczących emisji gazów cieplarnianych w łańcuchu dostaw.