W Katowicach podczas EKMSP odbył się panel dyskusyjny poświęcony tematyce polubownych sposobów rozwiązywania sporów pod tytułem „Polubowne sposoby rozwiązywania sporów.

Prawdziwa szansa czy tylko teoria”. Druga część spotkania, zatytułowana „Sąd arbitrażowy. Tu trzy kropki i milczenie sądów”, skupiła się na roli arbitrażu w gospodarce i w systemie wymiaru sprawiedliwości. W wydarzeniu wzięli udział przedstawiciele środowisk prawniczych, naukowych oraz biznesowych, w tym sędzia Agata Stankiewicz Rataj – Prezes Sądu Okręgowego w Katowicach, adwokat Krzysztof Sawicki – Prezes Sądu Arbitrażowego przy Regionalnej Izbie Gospodarczej w Katowicach, prof. Andrzej Torbus, dr Łukasz Zamojski z Sądu Okręgowego w Gliwicach, dr hab. Maciej de Abgaro Zacharasiewicz z Akademii Leona Koźmińskiego oraz mentor i coach Wojciech Semmerling.

Charakterystyka postępowania arbitrażowego

Profesor Andrzej Torbus przybliżył uczestnikom podstawowe założenia arbitrażu, podkreślając jego przewagę nad klasycznym procesem sądowym. Zwrócił uwagę, że wyrok sądu arbitrażowego ma moc równoważną z wyrokiem sądu powszechnego i podlega jedynie ograniczonej kontroli. Kluczową zaletą jest możliwość wyboru arbitra – osoby posiadającej specjalistyczną wiedzę w danej dziedzinie, a zarazem cieszącej się zaufaniem obu stron.

Arbitraż cechuje się również dużą elastycznością – strony mogą ustalić harmonogram postępowania, język, a nawet miejsce rozstrzygania sporu. W praktyce arbitrażowej często stosuje się zasadę neutralności, szczególnie ważną w relacjach międzynarodowych. Strony mogą zdecydować, że spór rozstrzygać będą arbitrzy z różnych krajów w neutralnym państwie, co zwiększa poczucie bezstronności.

Sąd arbitrażowy z perspektywy sędziów powszechnych

Zgromadzeni sędziowie podkreślali, że arbitraż staje się realną alternatywą wobec coraz bardziej przeciążonych sądów powszechnych. Sędzia Agata Stankiewicz-Rataj wskazała, że w praktyce, gdy sprawa trafia do sądu, strony rzadko są już skłonne do ugody – oczekują jednoznacznego orzeczenia. Jej zdaniem „milczenie” sądów w zakresie promowania polubownych rozwiązań jest w dużej mierze skutkiem braku inicjatywy samych stron i ich pełnomocników.

Z kolei sędzia Łukasz Zamojski z Sądu Okręgowego w Gliwicach zauważył, że „gwiazda arbitrażu będzie świecić tym mocniej, im większe problemy będą w sądownictwie”. W jego ocenie długie terminy postępowań – sięgające niekiedy nawet sześciu lat – powodują, że przedsiębiorcy coraz częściej dostrzegają zalety sądu arbitrażowego.

Dr Zamojski podkreślił również rolę posiedzenia przygotowawczego w sądach, które – dzięki nieformalnej atmosferze i braku rejestracji – pozwala na otwartą rozmowę i może stanowić pomost między arbitrażem a klasycznym procesem. Wskazał też na znaczenie przepisu art. 458(13) KPC, umożliwiającego zamianę nieprawomocnego wyroku na tytuł zabezpieczenia, co w sprawach gospodarczych chroni wierzycieli przed niewypłacalnością dłużników.

Wyzwania stojące przed arbitrażem

Prezes Sądu Arbitrażowego przy Regionalnej Izbie Gospodarczej w Katowicach, mecenas Krzysztof Sawicki, zwrócił uwagę na największe bariery w rozwoju arbitrażu w Polsce. Wśród nich wymienił brak świadomości wśród przedsiębiorców i niechęć części środowiska prawniczego, które postrzega arbitraż jako zagrożenie dla tradycyjnej roli pełnomocnika procesowego. Jak zaznaczył, badania wskazują jednak, że na świecie prawnicy uczestniczący w postępowaniach arbitrażowych zarabiają proporcjonalnie więcej niż ci działający wyłącznie w procesach sądowych.

Sawicki wskazał również na potrzebę szerszego wykorzystania tzw. konwersji – czyli przenoszenia spraw toczących się już przed sądem powszechnym do sądu arbitrażowego. Takie rozwiązanie pozwala znacząco przyspieszyć postępowanie, a dodatkowo umożliwia zwrot 75% opłaty sądowej.

Rola umiejętności miękkich w arbitrażu

Wojciech Semmerling, mentor i coach, zwrócił uwagę na potrzebę rozwijania kompetencji miękkich u arbitrów i mediatorów. Podkreślił znaczenie aktywnego słuchania, zadawania pytań otwartych oraz odporności psychicznej i rezyliencji. Jego zdaniem skuteczny arbiter powinien potrafić odejść od konfrontacyjnego podejścia i dążyć do współpracy między stronami.

Bariery kulturowe i potrzeba edukacji

Uczestnicy dyskusji zgodzili się, że rozwój sądów arbitrażowych hamowany jest w Polsce przez kulturę prawną opartą na przekonaniu, że celem sporu jest wygrana, a nie porozumienie. Prof. Torbus oraz sędzia Zamojski podkreślili konieczność edukacji i promocji ugodowych metod rozwiązywania sporów, wskazując na przykłady państw zachodnich, w których arbitraż i mediacja stanowią obowiązkowy etap przed skierowaniem sprawy do sądu.

Porozumienie na rzecz promocji arbitrażu

Kulminacyjnym punktem wydarzenia było podpisanie Porozumienia w sprawie promocji i rozwoju polubownych sposobów rozwiązywania sporów. Sygnatariuszami zostały kluczowe instytucje prawnicze i gospodarcze regionu: Śląskie Centrum Arbitrażu i Mediacji, Okręgowa Izba Adwokacka, Okręgowa Izba Radców Prawnych, Śląska Izba Budownictwa, Śląska Izba Pracodawców, Regionalna Izba Gospodarcza w Katowicach oraz Business Centre Club – Loża Katowicka.

Celem porozumienia jest integracja środowisk prawniczych i biznesowych wokół idei dialogu i zaufania oraz popularyzacja arbitrażu jako efektywnej, szybszej i mniej kosztownej metody rozwiązywania sporów gospodarczych.

Nowe nominacje do Sądu Arbitrażowego

Podczas wydarzenia ogłoszono również nominacje nowych sędziów Śląskiego Sądu Arbitrażowego. Do grona arbitrów dołączyli dr Aleksandra Makarucha, r. pr. Rafał Sołtysik, Aleksandra Rek oraz mecenas Słotarski. Ich obecność ma wzmocnić kompetencje sądu i zwiększyć zaufanie przedsiębiorców do arbitrażu jako profesjonalnej i skutecznej formy rozstrzygania sporów.

Panel zakończył się apelem o współpracę i edukację prawną w zakresie arbitrażu. Jak podsumował mecenas Krzysztof Sawicki, tylko wspólne działania instytucji prawniczych, gospodarczych i akademickich mogą przełamać bariery mentalne i uczynić sąd arbitrażowy powszechnym narzędziem budowania dialogu w środowisku biznesowym.

Zapraszamy na rozmowę ze Zbigniewem Ćwiąkalskim, byłym ministrem sprawiedliwości, który wyjaśnia rolę sądów arbitrażowych w rozwiązywaniu sporów gospodarczych.

📌 Jeśli interesuje Cię efektywne rozstrzyganie sporów w biznesie, to nagranie jest dla Ciebie.

„Arbitraż to szybka, profesjonalna i często bardziej sprawiedliwa alternatywa dla sądu powszechnego.”

W materiale ekspert opowiada, dlaczego arbitraż zyskuje na znaczeniu w polskim biznesie, jakie korzyści niesie dla przedsiębiorców oraz w jaki sposób może wzmacniać zaufanie do wymiaru sprawiedliwości w sprawach gospodarczych.