Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia (GZM) podsumowała szeroko zakrojone badania stężenia dwutlenku azotu (NO₂) w powietrzu, przeprowadzone w 14 miastach regionu. Wyniki pokazują, że choć większość lokalizacji mieści się w dopuszczalnych normach, w 8% punktów pomiarowych odnotowano przekroczenia. Badanie ma stać się impulsem do dalszego rozwoju transportu publicznego GZM i ograniczania emisji z transportu.
Metropolia GZM: Największe badanie NO₂
Metropolia GZM, we współpracy ze Stowarzyszeniem Alarm Smogowy, przeprowadziła pierwsze na tak dużą skalę badania zanieczyszczeń transportowych w regionie. Monitoring objął niemal 700 lokalizacji w czternastu miastach: Katowice, Sosnowiec, Gliwice, Zabrze, Bytom, Ruda Śląska, Dąbrowa Górnicza, Chorzów, Mysłowice, Siemianowice Śląskie, Tarnowskie Góry, Piekary Śląskie, Świętochłowice oraz Czeladź.
W pomiarach wykazano przekroczenia norm w 51 lokalizacjach, co stanowi 8% wszystkich punktów badawczych. Najwyższe wartości odnotowano w rejonach o dużym natężeniu ruchu i gęstej zabudowie, które sprzyjają kumulacji zanieczyszczeń. W ocenie specjalistów z Metropolii GZM takie wyniki, choć w większości pozytywne, wskazują na potrzebę dalszych działań zmierzających do poprawy jakości powietrza.
Metropolia GZM: jak prowadzono badania
Pomiary trwały miesiąc – od stycznia do lutego 2025 roku – i zostały wykonane przy użyciu pasywnych próbników, które zamontowano m.in. na słupkach przystankowych oraz w terenach parkowych pełniących funkcję punktów referencyjnych. Następnie próbki trafiły do jednego z laboratoriów w Szwajcarii, gdzie dokonano ich analizy.
Dwutlenek azotu wybrano jako wskaźnik zanieczyszczenia powietrza, ponieważ jest on charakterystyczny dla emisji transportowych. Według danych Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, w pięciu miastach GZM objętych monitoringiem państwowym od 44% do 69% tlenków azotu w powietrzu pochodzi właśnie z ruchu samochodowego.
To pierwsze tak duże badanie w Polsce przeprowadzone metodą pasywną na tak szerokim obszarze. Wcześniej stosowano ją w takich miastach, jak Kraków, Warszawa, Wrocław czy Łódź. Głównym celem projektu było określenie poziomu narażenia mieszkańców na podwyższone stężenia NO₂ w miejscach, w których przebywają na co dzień.
Dlaczego NO₂ jest groźny dla zdrowia
Badania naukowe jednoznacznie potwierdzają, że dwutlenek azotu negatywnie wpływa na zdrowie ludzi. Już niewielki wzrost jego stężenia w powietrzu – o 10 µg/m³ – może zwiększyć ryzyko zachorowania na astmę nawet o 10–17%. Taki sam wzrost stężenia NO₂ wiąże się z 9-procentowym wzrostem ryzyka infekcji dróg oddechowych u dzieci. Coraz więcej dowodów naukowych wskazuje również na związek między wyższym poziomem NO₂ a ryzykiem zachorowania na cukrzycę.
Dodatkowo, według badań, podniesienie stężenia NO₂ w powietrzu o 10 µg/m³ zwiększa o 6% ryzyko zgonu z powodu zapalenia płuc lub oskrzeli. Analizy przeprowadzone przez Śląski Uniwersytet Medyczny wykazują wyraźną korelację między obecnością NO₂ w powietrzu a nagłymi schorzeniami układu sercowo-naczyniowego, takimi jak zawał serca, udar mózgu czy migotanie przedsionków.
Krótkotrwałe narażenie na spaliny również nie pozostaje bez wpływu na zdrowie, zwłaszcza w przypadku dzieci. Badania w szkołach w Barcelonie pokazały, że uczniowie przebywający w obszarach o wyższym zanieczyszczeniu powietrza osiągali gorsze wyniki w testach poznawczych – nawet o 8–23% w zakresie koncentracji i pamięci. Podobne wnioski potwierdzili psychologowie z Uniwersytetu Jagiellońskiego, stwierdzając, że w dniach z wyższym stężeniem NO₂ dzieci miały większe trudności z utrzymaniem uwagi i rozwiązywaniem zadań.
Metropolia GZM – priorytet dla czystszego transportu
Wiceprzewodniczący zarządu Metropolii GZM, Igor Śmietański, podkreśla, że wyniki badań są impulsem do kontynuowania działań na rzecz poprawy jakości powietrza. Kluczowym elementem strategii jest rozwój transportu publicznego GZM, który ma stać się jeszcze bardziej przyjazny środowisku i mieszkańcom.
W planach znajduje się wymiana taboru autobusowego na pojazdy bezemisyjne, utrzymanie i rozwój systemu Metrorower, a także budowa sieci velostrad – nowoczesnych tras rowerowych umożliwiających bezpieczne i szybkie poruszanie się po Metropolii. Takie działania mają wspierać gminy w ograniczaniu niskiej emisji transportowej i stanowić alternatywę dla indywidualnego transportu samochodowego.
Kluczowe dane z badań
- Zakres: 14 miast, Metropolia GZM
- Liczba punktów pomiarowych: około 700
- Przekroczenia norm: 51 lokalizacji (8% badanych miejsc)
- Norma NO₂ w Polsce: 40 µg/m³
- Czas trwania pomiarów: styczeń–luty 2025
- Główne źródło NO₂: ruch samochodowy (44–69% w badanych miastach)
Co dalej ma w planach Metropolia GZM
Metropolia GZM zapowiada kontynuowanie monitoringu jakości powietrza oraz wdrażanie kolejnych rozwiązań ograniczających emisję z transportu. Połączenie inwestycji w nowoczesny tabor, rozwój infrastruktury rowerowej i promocję transportu publicznego ma realnie wpłynąć na poprawę stanu powietrza w regionie. Ważnym elementem strategii pozostaje także edukacja mieszkańców w zakresie wpływu transportu na środowisko i zdrowie.
Dzięki konsekwentnym działaniom, Metropolia GZM chce nie tylko ograniczać zanieczyszczenia, ale także stawać się przykładem dla innych regionów, pokazując, że inwestycje w transport publiczny i czyste technologie przynoszą wymierne korzyści zarówno mieszkańcom, jak i środowisku.
