VII edycja Konferencji o Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, organizowana przez Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział w Katowicach (PTE Katowice), odbyła się 26 listopada 2025 roku w Sali Sejmu Śląskiego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego.
Tematem przewodnim tegorocznego spotkania PTE Katowice o metropolii było zagadnienie: „Co powinno być zawarte w nowej ustawie o zasadach tworzenia i funkcjonowania obszarów metropolitalnych w Polsce”. Moderatorem wydarzenia był dr Michał Dudek z Uniwersytetu WSB Merito Chorzów, który poprowadził konferencję nadając jej uporządkowaną, merytoryczną dynamikę i dbając o spójność poszczególnych części programu.
Konferencja PTE Katowice zgromadziła przedstawicieli świata nauki, samorządowców, biznes oraz ekspertów zajmujących się zarządzaniem obszarami metropolitalnymi. W centrum uwagi znalazły się kwestie funkcjonowania GZM w obecnych ramach prawnych, potrzeby ich aktualizacji oraz wyzwania związane z integracją jednego z największych obszarów miejskich w kraju.
PTE Katowice: kierunki zmian i potrzeba modernizacji ustawy
Otwarcia konferencji dokonał dr Jerzy Podsiadło, Prezes Zarządu PTE Katowice. Przypomniał, że Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia działa od stycznia 2018 roku jako związek 41 gmin i miast. Zaznaczył, że powstanie Metropolii miało być etapem przejściowym prowadzącym do integracji obszaru w jedno miasto. Podkreślił również, że najnowszy projekt ustawy metropolitalnej nie odpowiada na kluczowe potrzeby GZM i nie realizuje pierwotnych założeń jej twórców.
– Szanowni Państwo, nasza Metropolia – jak wszyscy wiemy – funkcjonuje od stycznia 2018 roku. Dziś znajdujemy się w bardzo ważnym momencie, ponieważ od dłuższego czasu toczy się intensywna dyskusja na temat nowej ustawy metropolitalnej. Pytanie, które powinniśmy sobie zadać, brzmi: czy potrzebujemy ustawy, która jasno określi zasady tworzenia i funkcjonowania Metropolii? Odpowiedź brzmi: tak – potrzebujemy jej. Muszę jednak podkreślić, że wersja, którą obecnie przygotowano, w żadnym stopniu nie spełnia oczekiwań – powiedział prezes PTE Katowice Jerzy Podsiadło.
Polskie Towarzystwo Ekonomiczne od początku istnienia GZM organizuje spotkania poświęcone problemom funkcjonowania Metropolii. Jak Państwo wiecie, Metropolia miała być rozwiązaniem przejściowym, a po pewnym czasie miała zostać zastąpiona docelowym modelem, prowadzącym do powstania jednego miasta. Tymczasem dziś mamy 41 gmin i 41 decydentów. Taka struktura – rozdrobniona i obciążona wielością decyzji – utrudnia sprawne działanie.
Warto zwrócić uwagę na porównanie budżetu stolicy – Warszawy – z łącznymi budżetami naszej Metropolii. Warszawa jest naturalną stolicą kraju i posiada silną, skoncentrowaną strukturę władzy. My, mając ponad 2 miliony mieszkańców, stanowimy potencjalnie strukturę porównywalną do Warszawy. Walczymy o model jednego miasta i mam nadzieję, że starczy nam determinacji, aby tą drogą konsekwentnie podążać.
Następnie głos zabrał Maciej Biskupski, Wiceprzewodniczący Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, który wyraził wdzięczność za organizację konferencji jako „szczególnie ważnej inicjatywy”. Podkreślił rolę współpracy z nauką i biznesem w wyjaśnianiu mieszkańcom korzyści płynących z integracji regionu i budowy tzw. „mega miasta”.-
Wskazał również, że GZM zrealizowała w ostatnich latach znaczący zakres działań – często wykraczając poza zapisy ustawowe. Jako największy sukces Metropolii wymienił transport zbiorowy: modernizację taboru, uruchomienie żółtych autobusów, integrację biletową oraz inwestycje przekraczające 600 mln zł w ciągu pięciu lat. Zwrócił także uwagę na rosnącą konieczność strategicznej integracji – szczególnie w kontekście rozmów z inwestorami i rywalizacji z większymi ośrodkami, takimi jak Warszawa.
– Przede wszystkim pragnę podziękować za zaproszenie i za podjęcie niezwykle ważnej inicjatywy, jaką jest kolejna konferencja poświęcona naszej Metropolii. Od 2018 roku Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia wykonała ogromną pracę – szczególnie w obszarze transportu, gdzie integracja biletów czy modernizacja taboru realnie podniosły jakość usług – powiedział Maciej Biskupski, Wiceprzewodniczący Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.
Jednocześnie wciąż stoimy przed kluczowym wyzwaniem: brakiem pełnej integracji, który osłabia naszą pozycję konkurencyjną w Polsce i Europie. Przykład prac nad strategią AI pokazał, że aby zostać uznanym za ośrodek wiodący, musieliśmy „wywalczyć” swoją pozycję poprzez skoordynowane działania wielu miast i instytucji. Gdybyśmy byli jednym miastem – nikt nie miałby wątpliwości co do naszego potencjału.
Dlatego przed nami fundamentalne pytania: jak dalej integrować nasze miasta, jak budować świadomość mieszkańców o korzyściach z Metropolii oraz czy w przyszłości przewodniczący GZM nie powinien być wybierany w wyborach bezpośrednich, by wzmocnić mandat i skuteczność działań.
Transformacja i dekarbonizacja – analiza dr hab. Roberta Tomanka
Pierwszy wykład wygłosił dr hab. Robert Tomanek, prof. UE, który omówił proces sprawiedliwej transformacji GZM. Zaznaczył, że odchodzenie od paliw kopalnych jest procesem rozłożonym na dekady i wymagającym znacznych nakładów finansowych. Docenił doświadczenia GZM w zakresie integracji transportu publicznego, które mogą stanowić silną bazę dla dalszych etapów transformacji.
Profesor przedstawił również analizę śladu węglowego transportu publicznego w Metropolii, wskazując, że mimo ograniczonej elektryfikacji jest on jedną z najbardziej ekologicznych form przemieszczania się. Podkreślił jednak, że znaczne koszty inwestycji – m.in. konieczność zwiększenia liczby autobusów elektrycznych – pozostają kluczowym wyzwaniem.
PTE Katowice: diagnoza obecnego systemu: perspektywa dr Zbigniewa Canowieckiego
Dr Zbigniew Canowiecki, Prezydent „Pracodawców Pomorza”, przedstawił analizę systemową funkcjonowania metropolii w Polsce. Podkreślił, że formuła GZM – jako zrzeszenia wielu jednostek bez bezpośredniego mandatu społecznego – okazała się rozwiązaniem niesprawnym decyzyjnie.
Wskazał, że projekt ustawy dla Metropolii Pomorskiej powiela słabości obecnego modelu śląskiego, nie dając szans na efektywne zarządzanie. W jego ocenie polskie metropolie powinny zostać uznane za nowe szczeble administracji samorządowej, z władzami wybieranymi w bezpośrednich wyborach.
Dylemat ustrojowy: monokratyczność czy kolegialność?
Dr Roman Marchaj z Uniwersytetu Śląskiego odniósł się do struktury organu wykonawczego GZM. Analizując doświadczenia od 2017 roku, zwrócił uwagę, że pośredni wybór zarządu nie zapewnia sprawności działania. Postawił pytanie, czy – wzorem reformy gminnej z 2002 roku – Metropolia nie powinna rozważyć wprowadzenia organu monokratycznego o silnym, bezpośrednim mandacie społecznym.
Podsumowanie konferencji PTE Katowice: potrzeba strategicznych decyzji i reformy ustawy
Konferencja organizowana przez PTE Katowice po raz kolejny stała się platformą dialogu na temat przyszłości Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Eksperci podkreślali, że zarówno zmiany ustawowe, jak i decyzje możliwe do wdrożenia jeszcze przed ich wprowadzeniem, są kluczowe dla rozwoju Metropolii jako jednolitego i konkurencyjnego obszaru miejskiego.
Dyskusje podczas konferencji PTE Katowice pokazały, że w centrum wyzwań znajdują się dwie kwestie: potrzeba głębokiej integracji strategicznej oraz reforma modelu zarządzania GZM, która umożliwi jej pełne wykorzystanie potencjału ekonomicznego, społecznego i infrastrukturalnego.
