Zabrze – przez lata kojarzone przede wszystkim z przemysłem – jest rozwijającym się ośrodkiem naukowym, w którym swoją siedzibę mają jednostki zdobywające renomę w kraju i za granicą. Zabrze przyciąga nie tylko studentów, zainteresowanych nauką, ale też badaczy i naukowców, prowadzących wizjonerskie badania w przyszłościowych kierunkach

Miasto Zabrze | Pryzmat | Pryzmat Zabrze

Naukowe oblicze Zabrza kojarzone jest przede wszystkim z naukami medycznymi. To tutaj funkcjonuje Fundacja Rozwoju Kardiochirurgii im. prof. Zbigniewa Religi (FRK), która w obszarze badawczym wspiera rozwój polskiej kardiochirurgii. FRK zajmuje się też opracowywaniem i wprowadzaniem nowoczesnych technik i technologii w zakresie leczenia serca, m.in. opracowywaniem nowoczesnych protez sercowych. Dyrektor generalny dr Jan Sarna.

Wydział Nauk Medycznych Śląskiego Uniwersytetu Medycznego (ŚUM) był do 1971 roku jedynym wydziałem ŚUM. Zabrzański Wydział prowadzi kształcenie na kierunkach: lekarskim, lekarsko-dentystycznym, ratownictwa medycznego. Baza dydaktyczna złożona jest ze szpitali ulokowanych na terenie Zabrza i innych miast aglomeracji śląskiej. Do Wydziału Nauk Medycznych należy także nowoczesne zabrzańskie Centrum Symulacji Medycznej, gdzie w nowocześnie wyposażonych salach studenci uczestniczą w wiernie odwzorowanych symulacjach sali operacyjnych, SORu, ambulansu ratunkowego i wielu innych. Dziekan prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Alicja Grzanka.

Z Zabrzem związana jest również niepubliczna uczelnia oferująca edukację w zakresie technicznym, artystycznym i medycznym – Akademia Śląska. Uczelnia kształci studentów m.in. na dwóch zabrzańskich wydziałach. Wydziałem Architektury, Budownictwa i Sztuk Stosowanych kieruje dr inż. arch. Jakub Świerzawski. Wydziałem Nauk Medycznych im. prof. Zbigniewa Religi (rok założenia 2018) – prowadzącym kierunki pielęgniarski i lekarski – kieruje dziekan dr n. med. Grzegorz Religa. W skład władz uczelni wchodzą m.in. prof. zw. dr hab. n. med. Andrzej Bochenek – prorektor ds. medycznych, prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Dariusz Boroń – prorektor ds. jakości kształcenia, dr n. med. Michał Ekker – prorektor ds. budowania relacji i współpracy z otoczeniem.

Sieć Badawcza Łukasiewicz – Instytut Techniki i Aparatury Medycznej (ITAM) jest jednostką z ponad 50-letnim doświadczeniem. ITAM prowadzi prace badawcze, rozwojowe i wdrożeniowe w dziedzinie techniki medycznej. Zakres działalności instytutu obejmuje wszystkie etapy procesu opracowywania wyrobu medycznego. Od 2019 r. ITAM wszedł w skład Sieci Badawczej Łukasiewicz. ITAM jako jedyna placówka w kraju prowadzi działalność badawczą w obszarze inżynierii biomedycznej. Dyrektor ITAM dr hab. inż. Adam Gacek. [ Od 1 stycznia 2023 r. Łukasiewicz – ITAM zostanie włączony do jednostki »Sieć Badawcza Łukasiewicz – Krakowski Instytut Technologiczny« ].

Na terenie Zabrza prężnie funkcjonują dwa instytuty Polskiej Akademii Nauk (PAN). Centrum Materiałów Polimerowych i Węglowych Polskiej Akademii Nauk PAN (CMPW) obecne jest w zabrzańskiej przestrzeni od 1954 r. CMPW PAN specjalizuje się w badaniach nad polimerami i różnymi formami węgla. Prowadzi prace badawcze nad nowymi rodzajami materiałów polimerowych i kompozytami polimerowo- węglowymi. Wśród najnowszych osiągnięć CMPW PAN można wymienić opracowanie nowego rodzaju włókniny opatrunkowej, która jest biodegradowalna, a także biodegradowalnych stentów naczyniowych. Dyrektor prof. dr hab. Barbara Trzebicka.

Drugim zabrzańskim ośrodkiem PAN jest Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska (IPIŚ), który posiada ponad 60 lat doświadczenia w badaniach naukowych. Instytut jest najstarszą w Polsce placówką zajmującą się kompleksowymi badaniami związanymi z inżynierią środowiska. Obecnie działalność instytutu skupia się przede wszystkim na badaniach i analizie zanieczyszczenia powietrza, wody i gleb substancjami szkodliwymi, a także technologiach przetwarzania odpadów i usuwania zanieczyszczeń przy wykorzystaniu surowców naturalnych i odpadowych. IPIŚ prowadzi stację monitoringu powietrza GIOŚ. Dyrektor prof. dr hab. inż. Marianna Czaplicka.

Jednostką tradycyjnie związaną z Zabrzem jest także Instytut Technologii Paliw i Energii (ITPE – poprzednio Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla). Działalność badawcza ITPE jest związana z efektywnym użytkowaniem i spalaniem paliw pochodzących ze źródeł kopalnych, odnawialnych i alternatywnych. ITPE rozwija technologie związane z termochemicznym przetwórstwem paliw w procesach zgazowania, pirolizy i spalania. Dyrektor dr inż. Aleksander Sobolewski.

W mieście znajdują się także dwa wydziały Politechniki Śląskiej (PolŚl), która jest jedną z najważniejszych uczelni w Polsce. Na chwilę obecną jest jedyną w województwie śląskim i jedną z 10 w kraju jednostek, której przyznano status uczelni badawczej. Katedra Zarządzania powstała w 2019 r. jako filia Wydziału Organizacji i Zarządzania PolŚl. Uczelnia kształci studentów w zakresie przedmiotów społeczno- -ekonomicznych. Jej absolwenci zdobywają też podstawy ogólnego wykształcenia inżynierskiego i szeroką wiedzę specjalistyczną z zarządzania przedsiębiorstwem. Kierownik dr hab. inż. Krzysztof Wodarski, prof. PŚ.

Wydział Inżynierii Biomedycznej Politechniki Śląskiej koncentruje swoją działalność wokół technologii i innowacji w zakresie nauk biomedycznych. > Dziekan prof. dr hab. inż. Zbigniew Paszenda. W ostatnim czasie otwarto nową placówkę Wydziału, którą jest Europejskie Centrum Innowacyjnych Technologii dla Zdrowia (EHTiC). Centrum jest największą tego typu inwestycją w Europie Środkowo-Wschodniej. Jej realizacja była możliwa dzięki współpracy Wydziału Inżynierii Biomedycznej PolŚl z firmą Philips i samorządem miasta Zabrze. EHTiC opracowuje przyszłościowe technologie, które w założeniu mają znacząco przyczynić się do poprawy i udoskonalenia sposobu leczenia, a także profilaktyki i diagnostyki. Dyrektor prof. dr hab. inż. Marek Gzik.  

Fundacja Rozwoju Kardiochirurgii im. prof. Zbigniewa Religi | Sieć Badawcza Łukasiewicz | Instytut Technologii Paliw i Energii | Centrum Materiałów Polimerowych i Węglowych Polskiej Akademii Nauk PAN | Europejskie Centrum Innowacyjnych Technologii dla Zdrowia | Akademia Śląska | PAN | Politechnika Śląska